Szparagi (Asparagus officinalis)

Warzywo to może się poszczycić tradycją, która liczy około 4500 lat. Uczeni odkryli na jednym ze staroegipskich malowideł z roku 2700 p.n.e różnego rodzaju jarzyny, między innymi pęczek szparagów.

Starożytni Rzymianie byli entuzjastami, a zarazem największymi zjadaczami szparagów w ówczesnych czasach.
Pliniusz ( 23-79 p.n.e ) wspomina iż największą sławą cieszyły się uprawy w Rawennie. I to właśnie z Włoch szparagi wyruszyły na podbój Europy. Nie stało się to jednak błyskawicznie. Ciekawostką jest pierwsza wzmianka o szparagach z roku 1469 we Francji.
Pochodzenie szparagów przypisywane jest również Azji. Starożytni Chińczycy znali je zarówno jako środek od kaszlu, jak i jarzynę o właściwościach afrodyzyjnych.

Największym producentem szparagów na świecie jest Peru. Odpowiedni klimat oraz gleba pozwalają na zbiór dwa razy do roku. Te warunki, a w dużej mierze tania siła robocza, wpływają na konkurencyjność cenową w stosunku do innych producentów. Dużym ośrodkiem uprawy szparagów jest Nowa Zelandia jak i również Tajwan. Wspomina się też o Chinach, jednak trudno dotrzeć do danych dotyczących wielkości upraw oraz ich wydajności. Do czołowych producentów zaliczamy również Stany Zjednoczone, a w Europie Holandię, Niemcy, Francję, Hiszpanię oraz Grecję.

Regionem słynącym z uprawy szparagów w Polsce jest Wielkopolska , a największym centrum spożycia Poznań. Duże plantacje znajdują się w okolicach Szczecina (głównie na rynki zachodnie). Obecność producentów można zauważyć w rejonie Opola, Bydgoszczy, na Ziemi Lubelskiej, w okolicach Raciborza, Warszawy czy też Koszalina. Wielkość upraw w Polsce ocenia się na około 1500 ha.

Szparagi zaliczamy do warzyw z "górnej półki". Na wysoką cenę wpływa kapitałowość oraz pracochłonność związana z uprawą. Producent inwestując musi odczekać dwa lata na pierwsze zbiory, a w tym czasie ochraniać i pielęgnować plantację. Sezon szparagowy w Polsce trwa około 8-10 tygodni, kończy się w czerwcu na św. Jana. Szparagi zbierane są ręcznie dwa razy dziennie: wcześnie rano i pod wieczór.

Jarzyna uważana generalnie jako dietetyczna. Zawiera niewielką ilość białka i tłuszczów. Wbrew różnym opiniom, szparagi nie są warzywem pozbawionym wartości odżywczych, natomiast należą do niskokalorycznych.
100 g dostarcza nam 15 kcal, karoten, witaminę C, witaminy B, B2, magnez, fosfor, sole potasowe, sód, wapń, asparaginę. Substancje azotowe i siarkowe pobudzająco działającą na nerki, a zarazem są pomocne w leczeniu kamicy nerkowej (starożytni Grecy stosowali szparagi jako lek przeciwko schorzeniom wątroby). Kolejną zaletą jest obecność błonnika, który coraz częściej zostaje doceniany. Wpływa korzystnie na trawienie - pobudza perystaltykę jelit. Z punktu widzenia medycznego najbardziej wartościowy jest korzeń.

Obróbka i zastosowanie

Odciąć dolną łykowatą część pędu
Usunąć cienką skórkę zaczynając poniżej główki.
Umyć pod bieżącą wodą.
Osuszyć.
Gotować w całości.
- Ułożyć płasko w szerokim garnku.
- Związać w pęczki, gotować na stojąco w wysokim garnku z sitkiem pod przykryciem. Najlepiej na parze.
Po ugotowaniu zahartować w zimnej wodzie.

UWAGA!!!

Nie ma nic gorszego niż rozgotowane szparagi, dlatego pod naciskiem zębów muszą być lekko chrupiące.
Szparagi ugotowane na pół twardo zachowują walory smakowe oraz składniki odżywcze.

Szparagi podajemy np. z szynką, grzybami, ciastem francuskim, zapiekane pod beszamelem, jako dodatek do sałatek, ryb, mięs. Jednak największą popularnością cieszą się podawane jako składnik główny w danej potrawie. Przykładem są szparagi gotowane na parze polane masełkiem z prażoną bułką tartą lub sosem holenderskim.

Szerokie zastosowanie w kuchni wegetariańskiej: od łacińskiego "vegetabilis" - rośliny, "vegeture" - rozwijać się rosnąć. Vegetus znaczy po łacinie zdrowy, krzepki, świeży, pełen życia. Natomiast wyrażenie homo vegetus oznacza osobę pełną wigoru, tak fizyczną jak i umysłową. Znanymi wegetarianami byli Pitagoras, Sokrates, Platon, Szekspir, Jean Jacques Rousseau, Albert Einstein.